یکی از ستون‌های توسعه پایدار، حمل و نقل است
🖋مریم نخعی‌پور، کارشناس حمل و نقل /طبق برآورد بانک جهانی، ارزش اقتصادی تلفات جانی و خسارات آلودگی هوا در ایران سالانه بالغ بر ۸/۱ میلیارد دلار اعلام شده است.
اگرچه اجرای برنامه‌های توسعه موجب بهبود وضعیت زندگی، پیشرفت دستاوردهای بشر و همچنین افزایش چشمگیر درآمد کشورهای مجری این برنامه‌ها شده است، اما وجود بیش از یک میلیارد فقیر در جهان که به مظاهر توسعه دسترسی ندارند، کارآمدی این برنامه‌ها را در سطح جهانی بیش از پیش مورد شک قرار داده است. اجرای برنامه ریزی‌های تک بعدی و ناقص و مصرف نسنجیده و آزمندانه منابع طبیعی، محیط زیست بشر را تخریب و زندگی نسل‌های آینده را به مخاطره انداخته است، انسان‌ها جهت رفع نیازهای خود، استفاده بدون حد و مرز از محیط پیرامونی و منابع کرده‌اند، به‌طوری‌که این فعالیت‌ها عدم تعادل و توازن را در بسیاری از مناطق دنیا رقم زده است. به عنوان نمونه، رشد بالای مصرف انرژی در سالیان اخیر به‌گونه‌ای بوده که پیشبینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵، مصرف انرژی بخش حمل و نقل و انتشار گازهای گلخانه‌ای، نسبت به سال ۲۰۰۰ تا دو برابر افزایش یابد. علاوه بر این به لحاظ اجتماعی، به‌طور سالیانه آلودگی هوا در کشورهای در حال توسعه موجب مرگ زودرس حدود ۵۰۰ هزار نفر می‌شود. طبق برآورد بانک جهانی، ارزش اقتصادی تلفات جانی و خسارات آلودگی هوا در ایران سالانه بالغ بر ۸/۱ میلیارد دلار اعلام شده است.
این بحران‌ها منجر به ظهور و بروز موضوعی بنیادین در دنیا به نام توسعه پایدار شد. مفهوم توسعه پایدار به عنوان راهبرد خروج از این چالش‌ها، با کنفرانس ۱۹۷۲ در استکهلم مطرح شد و در کمیسیون محیط زیست و توسعه در سال ۱۹۸۷ و کنفرانس ریو در سال ۱۹۹۲ به مرور زمان شکل گرفته و تکامل یافت. در این راهبرد جهانی تأکید می‌شود که بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی‌تواند آینده‌ای روشن داشته باشد، مگر آنکه از طبیعت و منابع طبیعی محافظت به عمل آورد و با تأکید به همبستگی میان پایداری و توسعه، واژه توسعه پایدار را روشن‌تر می‌کند. به این ترتیب، رویکرد توسعه پایدار با توجه به ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل خود و برنامه‌هایی که برای قرن بیست و یکم دارد، به عنوان یک نیاز حال حاضر و آینده بشر نامگذاری شده است.
صنعت حمل و نقل به عنوان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های هر کشور در جابجایی مسافر و کالا محسوب می‌شود و با توجه به برخی اثرات منفی و زیان‌بار خود و نیز گستردگی مفهوم توسعه پایدار، در سالیان اخیر مورد توجه اکثر کارشناسان و برنامه‌ریزان قرار گرفته است.
تراکم فراوان وسایل نقلیه در معابر شهری و مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، معضل نزدیک شدن به آستانه اتمام این منابع غیر جایگزین و انتشار آلاینده‌های مخرب محیط زیست ناشی از آنها را گوشزد می‌کند. مهمترین نیازهای برنامه‌ریزی و تخصیص منابع و تسهیلات حمل و نقل در توسعه پایدار، درنظرگیری همزمان بازخورد مولفه‌های مربوط به حمل و نقل در بخش‌های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین تشخیص صحیح اولویت‌های سرمایه‌گذاری و تخصیص بهینه منابع و امکانات است. رواج شیوه‌های جابه‌جایی با حمل و نقل پاک، راهکاری کاملا همسو با حمل و نقل پایدار شهری به شمار می‌آید.
یکی از اقدامات کنترلی تقاضای حمل و نقل ترویج استفاده از شیوه سفر سالم، مفید، باصرفه (حمل و نقل پاک یا تحت عنوان حمل و نقل سبز) در سفرهای شهری است. حمل و نقل سبز (پایدار) شیوه حمل و نقلی است که از پایداری زیست محیطی از طریق حمایت از اقلیم جهانی؛ اکوسیستم، سلامتی عامه و منابع طبیعی حمایت می‌کند. بدون تردید شیوه‌های سفری که تحت عنوان حمل و نقل پاک شناخته می‌شوند (مانند دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، اسکوتر) مزیت‌های بی‌شماری برای جوامع مانند کاهش مصرف انرژی و سوخت، کاهش هزینه‌های عمومی و شخصی، کاهش آلودگی هوا و تأمین سلامت و نشاط عمومی در پی خواهد داشت. از سویی دیگر یکی از ستون‌های توسعه پایدار، حمل‌ونقل است. ازاین‌رو به سازگاری هرچه بیشتر حمل و نقل با شاخص‌های توسعه پایدار توجه ویژه‌ای مبذول می‌شود. این سازگاری زمانی محقق می‌شود که کمترین خدشه به محیط‌زیست و طبیعت وارد شود.
نظرات