معمای ماندگاری منع تردد شبانه

 11‌ماه پیش، از نردبان موج سوم کرونا که بالا می‌رفتیم، ستاد ملی مقابله با کرونا طرح منع تردد شبانه را تصویب کرد‎؛ طرحی که قرار بود بعد از فروکش‌کردن موج سوم و چهارم کرونا در کشور برداشته شود اما این روزها با کم‌شدن تب و تاب موج پنجم همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. آن‌هم در روزهایی که در تالارهای پذیرایی، مراکز گردشگری و مهدکودک‌ها و حتی مدارس و کلا‌س‌های درس دوباره باز شده است، این قانون سفت و سخت اجرا می‌شود و طبق اعلام پلیس راهور، تا اطلاع بعدی خبری از لغو آن نیست.

جریمه‌های چراغ خاموش
اولین شب آذر‌1399 بود که خیابان‌ها ناگهان تهی از ماشین، موتورسیکلت، وانت و کامیون و...شد. راننده‌هایی که این قانون را نادیده می‌گرفتند، می‌دانستند که قطعا 200هزار تومان جریمه می‌شوند، به‌خاطر همین میزان تردد در شهرها به‌شدت کاهش پیدا کرده بود و خیابان‌ها هرشب رأس ساعت‌9 در سکوتی ممتد فرو می‌رفت. از 11‌ماه پیش تا‌کنون، تنها تغییر ایجاد‌شده در این طرح، زمان اجرای آن بود که به 22 تا 3صبح تبدیل شد. شهرهای بزرگ بعد از تصویب و اجرای این طرح 3پیک کرونای دیگر را پشت سر گذاشتند و چندباری از قرمز به نارنجی و زرد و حتی سبز تغییر رنگ دادند. تا اینجای کار کمتر کسی نسبت به منع تردد شبانه اعتراضی می‌‌کرد و خواهان لغو آن بود اما در ابتدای پاییز امسال که 76درصد گروه هدف در شهر‌های بزرگ مانند تهران واکسینه شدند، دورکاری اداره‌‌ها لغو شد، ساعات کار فروشگاه‌ها و رستوران‌ها افزایش پیدا کرد و حتی تالارهای عروسی باز شد، مردم نسبت به تشدید لغو منع تردد شبانه معترض شدند و برایشان سؤال شد که چرا ستاد ملی مقابله با کرونا همین یک طرح را نگه داشته و حاضر به لغو آن نیست.

«تا‌کنون هیچ مصوبه‌ای از ستاد ملی مقابله با کرونا برای لغو ممنوعیت شبانه به پلیس راهور ابلاغ نشده است.» این تنها پاسخی است که رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا درباره چرایی لغو‌نکردن طرح منع تردد شبانه می‌دهد. به‌گفته سرهنگ احمد شیرانی، تنها در تعطیلات 6روزه مرداد 1399، 600هزار خودرو در کشور جریمه شدند که البته جریمه‌‌ منع تردد بین‌شهری را هم شامل می‌شد.

کار طرح منع تردد شبانه به جایی رسیده است‌ که روز گذشته علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونای استان تهران در جلسه این ستاد گفت: دیگر طرح ممنوعیت تردد شبانه تأثیری در کنترل بیماری و کاهش تجمعات خانوادگی ندارد و به ستاد ملی کرونا پیشنهاد می‌کنیم این طرح در پایتخت لغو شود. او گفته است: شکل تردد شبانه در ۶ ماهه دوم سال تغییر پیدا می‌کند و ساعت‌های انتهایی شب خلوت‌تر است و ساعات ابتدایی شلوغ‌تر شده و از سوی دیگر محدودیت منع تردد شبانه در کاهش تجمعات خانوادگی تأثیر نداشته است. زالی ادامه داد: این موضوع حجم کار زیادی به ناجا تحمیل کرده است و زمانی تصویب شد که واکسیناسیون در کار نبود اما امروز طرح واکسیناسیون در حال اجر‌است و به همین منظور این محدودیت کاربردی ندارد. استاندار تهران هم روز گذشته در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونای استان تهران گفت که طرح منع تردد شبانه کارایی لازم را ندارد و پیشنهاد حذف آن را به ستاد ملی مقابله با کرونا خواهیم داد.

بسیاری از شهروندان با استدلال اینکه برای آنها در این 11‌ماه پیامک جریمه نیامده، با خیالی آسوده در معابر تردد می‌کنند، غافل از اینکه تنها از طریق استعلام اینترنتی می‌توان فهمید که چقدر بابت آن جریمه شده‌اند. «مریم مولایی» از شهروندان تهران است که قانون منع تردد شبانه در تهران تا‌کنون 4میلیون تومان جریمه روی دستش گذاشته‎؛ جریمه‌ای که چراغ‌خاموش و بی‌صدا به نامش زده شده است. او می‌گوید: «تنها پیامی که برای منع تردد شبانه دریافت کردم، پیامک اخطار بود. اما وقتی خلافی خودرو را گرفتم متوجه شدم 4میلیون تومان برای تردد در معابر شهر جریمه شده‌ام و از آن بی‌خبر بودم. بعدا متوجه شدم بسیاری از اطرافیان دیگرم هم در همین دام افتاده و با تصور اینکه دیگر جریمه نمی‌شوند در سطح شهر تردد داشتند.»

باعث بی‌احترامی به قوانین شدند
هرچقدر مردم در ماه‌های ابتدایی در رعایت قانون منع تردد شبانه سنگ تمام گذاشتند، رفته رفته تمکین آنها به قانون کمرنگ شد و با روش‌های مختلف وارد معابر عمومی شدند. بسیاری با پوشاندن پلاک یا مخدوش کردن آن، بعضی با تردد در معابری که دوربین طرح ترافیک ندارد، برخی با عضو شدن در خودروهای اینترنتی و انواع و اقسام روش‌های دیگر.

مهسا یکی از کسانی است که همان روزهای اول فهمید که اگر در محدوده خارج از طرح ترافیک رانندگی کند، جریمه نخواهد شد. پس بدون هیچ اضطرابی در شهر تردد می‌کند: «استفاده از خودرو شخصی برای تردد در شهر، بسیار امن‌تر از وسایل نقلیه عمومی و یا تاکسی و... است. حالا که بیشتر ممنوعیت‌ها برداشته شده است همچنان تردد شبانه در معابر درون شهری ممنوع است؟ تا حالا کدام مسئول ستاد ملی مقابله با کرونا استدلال‌هایش در این‌باره را گفته که من درباره آن فکر کنم و قانع شوم که نباید شب از خانه بیرون بیایم؟ در ضمن مسئولان نمی‌دانند که با این هزینه‌های بالای تاکسی و خودروهای اینترنتی نمی‌شود که هم روز و هم شب با آنها تردد کرد؟» فرزاد هم از شهروندانی است که با مخدوش کردن پلاکش شب‌ها در شهر تردد می‌کند و این را بدون خجالت می‌گوید: «بعد از مدتی متوجه شدم که بسیاری از کارمندان دولت مثل طرح ترافیک که دارند، مجوز تردد شبانه هم دارند و این موضوع خیلی من را ناراحت کرد. این شد که تصمیم گرفتم با این روش در شهر تردد کنم وگرنه هیچ‌کس دوست ندارد قوانین را زیر پا بگذارد. مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا واقعا توضیح دهند هدفشان از ادامه این طرح چیست؟ وقتی وضعیت شهرها عادی شده و شهروندان درجه یک در مناطق بالای شهر از همان ابتدا بدون نگرانی با ماشین شخصی در شهر تردد می‌کردند؟»

دور زدن به سبک تاکسی‌اینترنتی
اگر در 11‌ماه گذشته سر و کارتان در ساعات پایانی شب به خیابان‌ها و معابر شهر افتاده باشد، حتما با راه‌حل‌های دور زدن طرح ممنوعیت تردد شبانه آشنا شده‌اید یا حداقل این موضوع ذهنتان را درگیر کرده است که اگر ممنوعیت همچنان برقرار است، چرا همچنان خودروهای شخصی زیادی در معابر مرکز شهر به چشم می‌خورند؟ رسول شهروندی عادی است که پاسخ روشنی به این سؤال می‌دهد: «بعد از اینکه تردد شبانه ممنوع شد، اداره‌ای که در آن کار می‌کنم لیستی از مشخصات خودرو کارمندان تهیه کرد تا برای دریافت مجوز تردد شبانه اقدام کند. حتما دیگر اداره‌ها و شرکت‌های بزرگ هم چنین لیستی را تهیه کرده‌اند. همین موضوع باعث شد تا برخی افراد بدون دلیل خاصی، از امکان تردد شبانه برخوردار باشند و عده‌ای که چنین فرصتی نداشتند از آن محروم بمانند و جریمه شوند.»

منع تردد شبانه، به روش‌های دیگری هم دور زده شد. رسول می‌گوید: «آژانس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی مجوز تردد شبانه را دارند. بعد از تصویب این طرح، تعداد زیادی از افراد برای دور زدن آن، به‌عنوان راننده در اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی ثبت‌نام کردند و مجوز گرفتند. درحالی‌که منطقی نیست فردی با خودرو گرانقیمت بخواهد مسافر جابه‌جا کند.»

دردسرهای یک ممنوعیت
منع تردد شبانه برای شهروندانی که در محدوده طرح ترافیک قرار دارند هم قوز بالای قوز است. «ریحانه عابدی‌نیا» از کسانی است که در همین محدوده زندگی می‌کند. او می‌گوید:«تا پیش از این حداقل می‌دانستیم که عصرها امکان استفاده از خودروی شخصی را داریم و برخی از کارها را در این ساعات انجام می‌دادیم. اما با ممنوعیت تردد شبانه، خودروی شخصی برای ما هیچ کاربردی ندارد و ما رسما امکان استفاده از آن را نداریم.» از شب‌هایی می‌گوید که این منع تردد او و خانواده‌اش را به دردسر انداخته بود:«2 ‌ماه پیش من و خانواده‌ام به کرونا مبتلا شدیم. با هزار زحمت از متخصص عفونی برای پدرم نوبت ویزیت گرفته بودیم‎؛ پزشک ساعت 11شب به ما وقت داد. با خودروی شخصی نمی‌توانستیم او را به مطب ببریم. مجبور شدیم از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنیم. وقتی به راننده‌ها می‌گفتیم که بیمار کرونایی داریم سفر را لغو می‌کردند.  چندین بار مجبور به درخواست خودرو ‌شدیم و با هر بار درخواست، مبلغ کرایه بیشتر از قبل می‌شد. این سؤال همواره در ذهن من می‌چرخد که آیا در چنین شرایطی استفاده از خودروی شخصی بهتر از خودروی عمومی نیست؟»  حالا مردم به‌خصوص در شهرهای بزرگ منتظرند تا ببینند تکلیف این طرح که در ابتدا موقتی بود، چه خواهد شد؟ سکوت مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا باعث ایجاد شایعه‌های متعدد حول محور این موضوع شده است. طرحی که چند روز دیگر یک‌ساله خواهد شد./همشهری