تغییر رویکرد مدیریت شهری

🖊پیروز حناچی- شهردار تهران

تدوین گزارش «سند تحویل و تحول» گامی دیگر در راستای تحقق ایده «تهران، شهری برای همه» محسوب می‌شود و امکان نظارت بیشتر شهروندان و نمایندگان آنها را بر عملکرد و فعالیت‌های شهرداری محقق می‌کند. علاوه بر این انتشار گزارش‌هایی از این دست، راه نوینی برای نگاه بلندمدت و پیوسته به مدیریت شهر و پیشگیری از نگاه جزیره‌ای و کوتاه‌مدت به شهر است.

من و همکارانم مفتخر هستیم که در این دوره توانستیم شهر را متعادل و کم‌عارضه مدیریت کنیم و رویکرد نظری روشن و پایداری برای آینده شهر تهران ارائه دهیم و ریل‌گذاری نوینی برای آینده شهر تهران و توسعه پایدار آن طراحی و عملیاتی کنیم.
بسیار خرسندیم، با اینکه در این دوره مدیریت شهری با مشکلات بزرگی نظیر تحریم‌های اقتصادی، شیوع همه‌گیری بیماری کرونا و در نتیجه آن کاهش درآمدهای شهری مواجه بودیم، اما آینده تهران را قربانی کارنامه خود و آسان‌تر شدن کارمان نکرده و از شهرفروشی و آینده‌فروشی شهر تهران بجد پرهیز کرده و خود را مقید به اجرای طرح تفصیلی شهر تهران کردیم. با این حال در این دوره وابستگی‌مان به منابع مالی ناپایدار کمتر شده است. یعنی نقش منابع مالی پایدار در بودجه شهرداری تهران افزایش یافته و این موضوعی کلیدی و اساسی در اداره شهر تهران محسوب می‌شود.
همچنین ما در این دوره این ادعا که «نوع مدیریت شهر تهران قدمت ۳۰ ساله دارد و اصلاح‌پذیر نیست» را زیر سؤال بردیم و به کمک متخصصان و مدیران شهری آن را اصلاح کردیم و این بزرگ‌ترین دستاورد و یادگار از دوره ما برای شهر و شهروندان تهرانی خواهد بود. اکنون با افتخار می‌توانیم بگوییم به همت و تلاش خانواده شهرداری تهران، تغییر رویکرد مدیریت شهری در تمام عرصه‌های شهر اعمال شده است.
در این راستا و در جهت تحقق شعار محوری اداره شهر تهران؛ «تهران شهری برای همه»، در حوزه اقتصاد، از همان روز اول تغییر ریل انجام شد و نحوه اداره شهر از وابستگی به «اقلیت صاحب سرمایه» به «عموم مردم» تغییر کرد. اقدامات مهمی در جهت حرکت به‌سمت تحقق این شعار انجام شده است؛ ازجمله پیگیری تصویب ۲ لایحه «درآمدهای پایدار شهری و مالیات بر مسکن»، «مسدود کردن مسیرهای عدول از طرح تفضیلی»، «سیاست تبعیض مثبت در بافت‌های ناکارآمد شهری برای رشد شاخص زیست‌پذیری محلات»، «دایر شدن دفاتر توسعه محله‌ای جهت ارتباط مستقیم و بدون واسطه و مستمر با ساکنان محلات»، «فعال‌سازی همه کنشگران و شهروندان» و...
مجموعه این اقدامات سبب افزایش سهم درآمدهای پایدار در کل درآمدهای شهرداری تهران شده است. مصوبه شورای شهر تهران در جهت محاسبه عوارض املاک بر مبنای ارزش مکانی آنها، گام مهم دیگری در جهت کاهش نابرابری در شهر و پایدارسازی منابع درآمد شهر بوده است که در بودجه ۱۴۰۰ خود را نشان خواهد داد.
از سوی دیگر در راستای رویکردهای جدید، مدیریت شهری فعلی یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فعالیت خود را تلاش پیرامون بازپس‌گیری فضاهای عمومی شهر تهران برای عموم شهروندان قرار داده است. پس‌گرفتن فضاهای عمومی شهر به‌نفع شهروندان، پیش‌شرط امکان‌پذیری دیگر آرمان‌های رهایی‌بخش در سیاستگذاری شهری، یعنی گسترش حوزه عمومی و انسان‌محور شدن شهر بود.
حوزه‌های بازپس‌گیری و گسترش فضاهای عمومی در این دوره، شامل فعالیت‌هایی نظیر «تملک اراضی تحت مالکیت دستگاه‌های اجرایی و حاکمیت به نفع عموم مردم»، «تملک باغات سطح شهر و فراهم کردن امکان استفاده همه شهروندان از آنها»، «تملک و بازسازی بناهای تاریخی و فرهنگی و گشودن درهای آنها به روی عموم مردم»، «ساماندهی میدانگاه‌ها و بازآفرینی خیابان‌ها و فضاهای فرسوده»، «تملک برخی کارخانه‌ها، صنایع قدیمی بازمانده شهر و بدل کردن آنها به فضای عمومی شهر»، «صدور مجوز برای بازسازی خانه‌های قدیمی غیرمیراثی به بخش خصوصی و بدل کردن آنها به فضای عمومی مانند کافه و گالری و رستوران» و «اقدام جهت بازپس‌گیری املاک مردم (که در دوره‌های قبل واگذار شده بود) از نهادها، گروه‌ها و افراد صاحب قدرت و نفوذ» بوده است.
در زمینه حمل‌ونقل نیز علاوه بر توجه به «حمل‌ونقل پاک و انسان‌محور» که تا میزان قابل ملاحظه‌ای از طریق نگاه ویژه به دوچرخه‌سواری و «نهضت پیاده‌رو‌سازی‌» محقق شد، عدالت‌محوری را نیز مورد توجه قرار دادیم و بر ارائه خدمات حمل‌ونقلی در مناطق پهنه‌های جنوبی تهران تمرکز کردیم. از دیگر دستاوردهای این حیطه می‌توان به ایمن‌سازی، تسهیل دسترسی‌ها، مناسب‌سازی معابر و تسهیلات حمل‌ونقل درون‌شهری و افزایش کیفیت تجهیزات ترافیکی اشاره کرد.

در زمینه‌های دیگر شهر نیز فعالیت‌هایی برجسته و پایداری انجام شده است که در مجال این یادداشت کوتاه نمی‌گنجد، اما به همت همکارانم در این گزارش، وضعیت شهرداری تهران از شهریور سال ۱۳۹۶ تا پایان سال ۱۳۹۹ از حیث منابع و مصارف، میزان تحقق طرح‌های جامع و تفضیلی وضعیت منابع انسانی و ساختار تشکیلاتی و... ارائه شده است و به‌صورت روشن و علمی تغییرات این دوره ترسیم شده است. این گزارش شواهد محور و علمی، مانع از این خواهد شد که کیفیت زندگی شهروندان تهرانی قربانی غرض‌ورزی‌های سیاسی شود و راه روشنی برای مدیریت آینده تهران ترسیم خواهد کرد. این گزارش صحت علمی این ادعای ماست که می‌توان شهر را با کمترین آسیب و در راستای توسعه پایدار اداره کرد و افزایش کیفیت زندگی شهروندان را به عینه و براساس شاخص‌ها درپی داشت درحالی‌که به آینده شهر نیز آسیبی وارد نکرد.

در پایان لازم می‌دانم از همکارانم در مدیریت شهری تقدیر و تشکر نمایم. بدون تلاش‌های خستگی‌ناپذیر این عزیزان، مدیریت کارای شهر تهران در این دوران سخت امکان‌پذیر نبود و امیدوارم تلاش‌های این دوره بستری مناسب را برای آینده شهر و شهروندان مهیا کند و مستندسازی این تجربه ۴ساله در مدیریت‌های بعدی کارگشا و راهنما باشد.