۱۷هزار نفر، تماشاگر مینی‌مالیسم
گزارشی از نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» درموزه هنرهای معاصر تهران
نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» که از ۳۱ خرداد در موزه هنرهای معاصر تهران گشایش یافته، با استقبال علاقه‌مندان به هنر روبه‌رو شده است. در یک ماهی که از برگزاری این نمایشگاه می‌گذرد، بیش از ۱۷هزار نفر از آن بازدید کرده‌اند. در این نمایشگاه بیش از ۱۲۰ اثر که به ۳۴ هنرمند تعلق دارند از گنجینه موزه انتخاب شده و به نمایش درآمده‌اند. در میان این آثار، ۳۸ اثر برای اولین‌بار در معرض تماشا قرار گرفته‌اند. این نمایشگاه به مرور ۲ جریان سرنوشت‌ساز و تأثیرگذار در تاریخ هنر یعنی مینی‌مالیسم (کمینه‌گرایی) و کانسپچوال آرت (هنر مفهومی) می‌پردازد؛ ۲جریانی که در اواسط قرن بیستم مسیر جدیدی را در تاریخ هنرهای تجسمی پایه‌گذاری کردند و تعاریف مرسوم درباره اثر هنری به مثابه شیء زیباشناختی را تغییر دادند. میراث این دو جریان هنری پس از دوران اوج‌شان همچنان پابرجاست. در این نمایشگاه، نمونه‌هایی از این جریانات هنری، زمینه‌ها، مقدمات و همچنین میراث و تأثیراتشان معرفی می‌شود. عبادرضا اسلامی‌کولایی اسفند سال پیش به‌عنوان رئیس موزه هنرهای معاصر تهران منصوب شد و نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» نخستین نمایشگاهی است که زیرنظر او در موزه برپا می‌شود. بهرنگ صمدزادگان نیز کیوریتور (نمایشگاه‌گردان) این نمایشگاه است.
نمایشگاه پژوهشی
گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران مجموعه‌ای غنی از آثار ایرانی و خارجی است که هم از نظر هنری و هم از نظر اقتصادی ارزش فراوانی دارد. در دوره‌های مختلف، همواره یکی از خواست‌های هنردوستان از مسئولانِ موزه، نمایش آثار گنجینه بوده است. عبادرضا اسلامی‌کولایی، رئیس موزه هنرهای معاصر تهران، درباره نمایش آثار گنجینه موزه می‌گوید: «ابتدایی‌ترین وظیفه هر موزه‌ای نمایش گنجینه خود است؛ از این‌رو نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» رویه‌ای بدیهی است و بر آن هستیم با اختصاص فضایی ثابت از موزه، نمایش گنجینه را به‌صورت دائمی ارائه و به این مطالبه دیرین جامعه هنری پاسخ دهیم.» وی درباره اهمیت این نمایشگاه چنین توضیح می‌دهد: «این نمایشگاه از چند منظر حائز اهمیت است. مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت، جزئی مهم و خاص از تاریخ هنر است که دانشجویان و صد البته هنرمندان جوان این عرصه فقط در متون و عکس‌ها آن را جست‌وجو کرده‌اند و نمایشگاه حاضر فرصتی پژوهشی برای علاقه‌مندان به شمار می‌رود. این دوره‌ای است که طیفی از هنرمندان زیبایی‌شناسی کلاسیک هنر را پس می‌زنند و می‌خواهند تعریفی نوین از هنر ارائه کنند؛ آنها مخاطب را دعوت می‌کنند هنر را از جنبه‌های تازه ببیند. گاه یک شیء و گاه یک ایده جای هنر کلاسیک و مدرن شناخته‌شده را می‌گیرد و پایه‌گذار برشی از تاریخ هنر می‌شود که موزه هنرهای معاصر تهران شاهکارهایی از این مقطع را در اختیار دارد.» اسلامی‌کولایی درباره استقبال از این نمایشگاه هم می‌گوید: «در ۳۰ روز، بیش از ۱۷هزار نفر از این نمایشگاه دیدن کرده‌اند؛ در میان بازدیدکنندگان، جمعیت جوان و دانشجو حضور بسیار چشمگیری دارد. تا این لحظه ۷ تور نمایشگاهی برگزار شده و کیوریتور محترم به علاقه‌مندان هنر، خصوصیات این دوره خاص هنر را شرح داده است. از استادان هنر دعوت کرده‌ایم تا دانشجویان و هنرجویان را به دیدار جمعی بیاورند. علاوه بر این، نمایشگاه حاضر ۳۸ اثر از گنجینه را برای نخستین بار به تماشا گذاشته است که نام‌هایی از بزرگان تاریخ هنر در آن دیده می‌شود: دانلد جاد، سل له‌ویت، رابرت موریس، اد راشا، شوساکو آراکاورا، پیتر استرویکن، کیت سونیر، دیتر روث و بورلی پپر.» اسلامی کولایی در خاتمه ضمن سپاس از حمایت‌های معاونت محترم هنری و مدیرکل تجسمی از راه‌اندازی سایت موزه با محتوای ارزشمند خبر می‌دهد و می‌گوید: «امیدوارم بتوانیم سایت موزه هنرهای معاصر تهران را هر چه سریع‌تر در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم و تلاش‌های ارزشمند همکارانم در ساماندهی آثار گنجینه را که میراث ملی مردم نازنین است و همینطور پژوهش، فیلم‌ها، عکس‌ها و اخبار روز موزه را به شکل شایسته و بایسته ارائه کنیم.»
حوزه تفسیر آزاد
بهرنگ صمدزادگان، کیوریتور (نمایشگاه‌گردان) نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت»، درباره انگیزه‌ای که باعث برگزاری این نمایشگاه شد می‌گوید: «با همکاری و همراهی مسئولان موزه قصد داشتیم نمایشگاهی برگزار کنیم که موزه هنرهای معاصر را از مکانی منفعل به مکانی فعال تبدیل کنیم. متأسفانه در جامعه هنری ایران و مخصوصا برای جوانان، موزه به مکانی فراموششده تبدیل شده است. در اطرافم و در میان دوستان، آشنایان و دانشجویان، افرادی را می‌بینم که پول پس‌انداز می‌کنند تا هر چند سال یک‌بار به کشوری بروند و از موزه‌هایش بازدید کنند. درحالی‌که ما در کشور خودمان آثار هنری ارزشمندی در موزه هنرهای معاصر داریم که باید به نمایش گذاشته شود.» وی صحبت‌هایش را ادامه می‌دهد و می‌افزاید: «متأسفانه ما مطالعات زیربنایی تاریخ هنر نداریم، اما به هر حال جامعه هنری‌مان با هنر دنیا آمیختگی دارد و باید ریشه‌های تاریخی جریان‌های هنری را بشناسیم. من معتقدم اگر دانشجویان و جوانان ریشه‌های هنر مینی‌مال یا مفهومی را بشناسند، حتی به منتقد این جریان‌های هنری بدل می‌شوند، اما مسئله این است که ما به ریشه‌های این جریان‌ها اشراف نداریم.» صمدزادگان درباره رابطه مخاطب با آثار این دو جریان هنری می‌گوید: «فلسفه وجودی این دو جریان هنری این است که تمرکز از روی اثر یا هنرمند تغییر مکان بدهد و به محیط و بیننده منتقل شود. به همین دلیل بیننده غیرمتخصص هم رابطه‌ای مفرح و سرزنده با آثار این نمایشگاه خواهد داشت. اساسا معتقدم که کارکرد موزه در شهر، هم برای مخاطب عام است و هم برای مخاطب خاص. از همین رو در متن ورودی نمایشگاه که روی دیوار نصب شده سعی کردم به زبان کاملا ساده و با پرهیز از اصطلاحات تخصصی درباره این نمایشگاه توضیحات لازم را ارائه کنم. این توضیحات صرفا برای مخاطب عام نیست و برای مخاطب خاص هم که کمتر مطالعه دارد، مفید است.» آثار هنری مینی‌مال و کانسپچوال نه فقط مخاطب غیرمتخصص بلکه تماشاگر خاص را هم دچار حیرت و سردرگمی می‌کنند. از صمدزادگان می‌پرسم اگر بخواهد کلیدی برای مواجهه با این آثار در اختیار علاقه‌مندان بگذارد، آن کلید چه خواهد بود. وی در جواب می‌گوید: «درباره هنر مینی‌مال و کانسپچوال به راحتی نمی‌توانیم پیش‌فرض‌های خود را به‌کار بگیریم و باید آنها را کنار بگذاریم. باید به‌خاطر داشته باشیم به چیزی که نگاه می‌کنیم، با تصورات قبلی ما رابطه ندارد و می‌خواهد آنها را به چالش بکشد. بازدیدکننده این نمایشگاه باید بداند که در این نمایشگاه بیشتر از هر چیز با احتمال مواجه است. هنرمندان مینی‌مالیست و کانسپچوال می‌خواستند ببینند چه احتمالات دیگری وجود دارد که می‌تواند جایگزین تلقی مرسوم از هنر شود. آنها ارزش‌های صوری، هنری و شفاف را کنار گذاشتند تا بتوانند آنها را با چیزهای دیگری جایگزین کنند و احتمالات دیگری به‌وجود بیاورند. در واقع آنها یک حوزه تفسیر آزاد برای مخاطب ایجاد کردند.» به اعتقاد صمدزادگان، جریان‌های مینی‌مال و کانسپچوال در کشور ما به‌عنوان جریان‌های فلسفی تلقی می‌شوند، درحالی‌که نحوه مواجهه این جریان‌ها با هنر شوریدن علیه تفکر فلسفی بوده است. وی علت رواج این تلقی در کشور ما را به کمبود مواجهه با این جریان‌های هنری مرتبط می‌داند؛ کمبودی که نمایشگاه «مینی‌مالیسم و کانسپچوال آرت» سعی در جبران آن دارد. این نمایشگاه تا ۲۷ شهریور ماه همه‌روزه از ساعت ۱۰ تا ۱۸ پذیرای علاقه‌مندان است./محمدناصر احدی؛ همشهری
نظرات