تلاش برای عدم تکرار یک حادثه...

اهمیت نما در طراحی و اجرای ساختمان، به عنوان بیرونی ترین وجه کالبد ساختمان، بر کسی پوشیده نیست. به همین دلیل، گروه ها و عوامل تاثیرگذار در حوزه شهرسازی و معماری پایتخت در تلاشند تا کالبد ساختمان ها و شهر تجلی هرچه بهتری داشته باشند. مدیریت شهری و جامعه متخصصین از طریق اتخاذ سیاست ها و ضوابط تعیین کننده و چهارچوب دهنده از یک سو و شهروندان و سازندگان با تلاش در جهت ارائه الگوهای جدید نما، از سوی دیگر؛ سعی در بهبود شرایط موجود نماهای شهری دارند. به گونه‌ای که کالبد شهر هرچند کم و بیش؛ اما به صورت پیوسته در حال نوشدن است.

در چند سال اخیر، سیاست های مدیریت شهری بر ایجاد انتظام و کیفیت بخشی به نماهای ساختمان های جدید متمرکز شده، اما موضوعی که کمتر به آن پرداخته می شود، گرایش به احیا و بازسازی ساختمان های قدیمی شهر است. حرکتی که با ریتمی آرام ولی همیشگی در روند نوشدن شهر در جریان است. اگر بخواهیم در این مسأله دقیق شویم، خواهیم دید که موضوعات و ابعاد مبتلا به این جریان، حتی گسترده تر از خلق ساختمان های جدید در شهر است، چرا که ساختمان‌های جدید الزاماً باید در قالب ها و چارچوب های تعریف شده امروز، ایجاد شوند اما در اینجا مسئله آن دسته از ساختمان هایی هستند که فارغ از مسائل حقوقی و ملکی متعددی که دارند، واجد الگوهای قدیمی تر ساخت و ساز بوده که نه تنها به لحاظ کیفیت واجد ارزش نیستند، بلکه اغلب، شرایط سازه ای و پایداری ساختمان هم به گونه ای نیست که امکان ایجاد تغییر در پوسته ساختمان یا تعویض نمای آن ها مقدور باشد. لذا یکی از گزینه‌هایی که همواره برای نمای این نوع ساختمان ها مطرح می شود، نماهای الحاقی با مصالح سبک مانند ورق های کامپوزیت نما است.

با نگاهی اجمالی به این نماها و ارزیابی معایب و مزایای استفاده از کامپوزیت نما، می توان به این موضوع پی بردکه حتی در صورت استفاده از با کیفیت ترین نوع آنها، باز هم معایب زیادی در استفاده از آن وجود دارد. معایبی همچون ضربه پذیری بالا، قابلیت اشتعال زیاد و فرسایش سریع فرآورده هایی با کیفیت پایین، که این موضوع منجر به ممنوعیت و جلوگیری از استفاده آن ها در نماهای ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری شده است.

از جمله ضوابط و سیاست های محدود کننده در  استفاده از این مصالح، می توان به مصوبه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص ضوابط و مقررات ارتقاء کیفی سیما و منظر اشاره کرد که به موجب آن، استفاده از نماهای پرده ای (نماهای آلومینیومی، شیشه ای، کامپوزیت، شیشه های جیوه ای و...) در جداره های بیرونی و قابل مشاهده در عرصه های عمومی، علی رغم رعایت مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، برای کلیه بناهای دولتی و عمومی ممنوع بوده و استفاده از این مصالح صرفاً درون ساختمان، مجاز است.

مجموعه ضوابط عام نما نیز از دیگر ضوابط بازدارنده موجود است که توسط معاونت شهرسازی ومعماری شهرداری تهران، تهیه وتدوین و در سال ۱۴۰۰ به مناطق ۲۲ گانه شهر تهران ابلاغ شده است. در یک بند از این مجموعه ضوابط صراحتا، به ممنوعیت نماهای ساختمانی قابل اشتعال مانند نماهای پلیمری، کامپوزیت آلومینیوم، ترمو وود، نماهای چوبی و نظایر آن) اشاره و تاکید شده است، تنها در صورتی می توان از این نماها استفاده کرد که تاییدیه های لازم از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کسب شود. ضمن اینکه سیستم نما (شامل مصالح و جزییات اجرایی) می بایست با دامنه کاربرد مجاز قید شده در گواهینامه فنی کاملا تطبیق داده شود (بند شماره ۳-۸). کنترل بهره گیری از این مصالح نیز از طریق کمیته های نما از سال ۱۳۹۳ تاکنون در حال پیگیری است.

اما آنچه جدای از موضوعات و مسائل فنی و اصول و ضوابط، دارای اهمیت بسزایی در امر ایمن سازی ساختمان ها است، موضوع فرهنگ سازی و افزایش آگاهی عمومی شهروندان در برابر الگوسازی های نادرست ناشی از تبلیغات تجاری کارخانجات تولیدی و شرکت های فروشنده این محصولات است.

به هر جهت، شهرداری تهران با هدف پیشگیری از وقوع اتفاقات مشابه، در ساختمان های دارای نمای کامپوزیت در سطح شهر تهران، اعلام می دارد که عوارض ساختمانی برای آن دسته از مالکانی که تمایل به تغییر نمای ساختمان خود از مصالح کامپوزیت به مصالح استاندارد را دارند، به صورت رایگان خواهد بود.

نهایتا، توجه به آنچه که در این یادداشت بیان شد، موجب می شود تا دیگر شاهد تکرار اتفاقات ناگواری همچون حادثه تلخ آتش سوزی بیمارستان گاندی نباشیم.